B12 eksikliği en çok kimlerde görülür, belirtileri ve çaresi!

Samsun Kent Haber köşe yazarı Doç.Dr. Zafer Şahin, hafıza sorunları, denge bozukluğu, baş dönmesi, el ve ayaklarda uyuşmaya neden olan B12 eksikliği ile ilgili yazdığı köşe yazında, B12 eksikliğinin en çok kimlerde görüldüğünü ve çaresini yazdı.
 

B12 vitamini eksikliği sadece kansızlık yapmaz. Bu belirtilere dikkat! Hafıza problemleri, denge bozukluğu veya baş dönmesi, el ve ayaklarda uyuşma ya da karıncalanma yaşıyorsanız B12 düzeylerinize baktırmalısınız.

Kıymetli Samsun Kent Haber okuyucuları, öncelikle mübarek Kurban Bayramınızı kutlar ve sevdiklerinizle birlikte nice güzel bayramlara kavuşmanızı dilerim. Magnezyum ile ilgili yazıma oldukça yoğun bir ilgi oldu. Bu sebeple, bu yazımda da sağlığımızla ilgili konulara devam etme kararı verdim. 

Samsun’a dair sosyal tespitlerimi ve önerilerimi gelecek yazılarımda sizinle paylaşacağım inşallah.

C vitamini gibi suda çözünen vitaminler grubunda olan B12 vitamini yani kobalamin, aslında vücudun görünmeyen kahramanlarından biri olan bir vitamin türüdür. Bu vitaminin, eritrositler dediğimiz kırmızı kan hücrelerinin üretiminden tutun da sinir sisteminin sağlıklı çalışmasına kadar birçok görevi vardır.

Gün içinde yorgunluk hissiyle baş etmeye çalışıyor, bir türlü toparlanamıyor, hatta bazen hafızanız sizi yarı yolda mı bırakıyor? Suçladığınız şey yoğun iş temposu ya da uykusuzluk olabilir ama belki de bu işin arkasında başka bir neden vardır. İşte onlardan birisi de B12 vitamini eksikliği olabilir. Peki bu vitamin eksikliği en çok kimlerde görülür?

Sindirim sistemi iyi çalışmayan kişilerde

Mide-bağırsak (gastro-intestinal) kanalında inflamatuvar (yangısal) hastalık olanlar (irritabl (huzursuz) bağırsak sendromu, Crohn, çölyak gibi)
Beslenme bozukluğu olanlar veya yanlış beslenenler (aşırı işlenmiş gıda tüketimi)

Veganlar / vejetaryenler (B12 hayvansal gıda kaynaklıdır)

Çeşitli ilaçların uzun süre kullanılması durumunda (metformin (diyabet ilacı), proton pompa inhibitörleri (mide koruyucuları)

Pernisiyöz anemi (kansızlık) hastaları (intrinsik faktör eksikliği)

Alkol kullananlar
Yaşlılar (emilim azalır)
B12 vitamini, özellikle hayvansal gıdalarda bulunur. Kırmızı et, yumurta, süt, balık gibi. “Peki ama ben bu gıdaları tüketiyorum fakat bende yine de B12 vitamini eksikliği var” diye serzenişte bulunanları duyuyor gibiyim. Aslında ne yediğimiz kadar yediklerimizin içindeki B12’nin ne kadarı emiliyor meselesi önemlidir. Anahtar sorumuz o halde; “vücutta B12'nin emilmesi nasıl gerçekleşiyor?” sorusudur. Bu sorunun cevabını sizlere herkesin kolayca anlayabileceği şekilde sadeleştirerek anlatmaya çalışayım: Yediğimiz gıdalardaki B12 vitamini mideye ulaştığında midede üretilen “intrinsik faktör” ile birleşmesi gerekir. Bu birleşme gerçekleşmezse, B12 bağırsaklardan emilemez ve dışkıyla atılarak heba edilmiş olur. Özetle besinlerle ne kadar B12 vitamini alırsanız alın, eğer intrinsik faktör midenizde yeterince üretilemiyorsa B12 vitamini emilemez ve atılarak vücutta eksiklik meydana gelir.

Günümüzde değişen hayat tarzı ve beslenme alışkanlıkları tarafından maalesef midede yeterli miktarda intrinsik faktör üretilememektedir. İşte sık görülen B12 eksikliğinin temel sebebi budur.

“Peki, anemi dışında B12 eksikliği olup olmadığını nasıl anlayabiliriz sorusu” için aşağıdaki belirtilerin sizde görülüp görülmediğine dikkat etmeniz gerekmektedir. 

Nörolojik Belirtiler: Hafıza problemleri, konsantrasyon güçlüğü, denge bozukluğu veya baş dönmesi, el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma (parestezi), kas güçsüzlüğü, reflekslerde azalma, depresyon veya irritabilite (aşırı duyarlılık) ve huzursuzluk hissi

Genel Belirtiler: Halsizlik, çabuk yorulma, ciltte solgunluk, çarpıntı, nefes darlığı

Gastro-intestinal Belirtiler: İştahsızlık, mide rahatsızlıkları, kabızlık veya ishal, gaz problemleri

Diğer Belirtiler: Saç dökülmesi ve tırnaklarda kırılganlık
Hematolojik Belirti: Pernisiyöz anemi türü (bu anemide eritrositlerde şekil bozuklukları mevcuttur).

Her ne kadar B12 vitamini suda çözünen ve bu sebeple yağda eriyen vitaminlere göre depolanma kapasitesi az olsa da bu belirtiler hemen ortaya çıkmaz çünkü vücut sınırlı miktarda depoladıklarıyla bu eksikliği karşılamaya çalışır. Depolar tamamen tükenince de bu belirtiler ve özellikle de anemi kendini belli edecektir. Yani aşırı bir B12 vitamini eksikliği durumunda bu belirtilerin yanı sıra anemi de kaçınılmaz bir sonuç olacaktır.

Bu belirtiler ile yüzleşince “ben B12 eksikliği yaşıyorum” demekten ziyade bir doktora gidip; B12 düzeyinizi ölçtürmeniz en sağlıklı seçenektir çünkü bu belirtiler diğer birçok hastalıkta da görülebilmektedir. İşin özü peşin hükümlü olup, kendi kendimize teşhis koymamalıyız. Doktora gidip ne tür bir bozukluğun olduğunu ve bunun nedeni ile tedavisini öğrenmek olmalıdır. Yani doktorculuk oynamanın bize faydası değil, zararı olur. Zaten bu yazıyı yazmamın temel amacı da kendi kendinize teşhis koymanız değil, bilinçli bir birey olmanız ve farkındalık düzeyinizin artmasıdır. Nitekim, koruyucu hekimlik bakımından hastaların bilinçli bireyler olması oldukça önemlidir. 

“Peki, sağlıklı bir hayat için B12 seviyemi hangi aralıkta tutmalıyım?” hususu bana öğrencilerimden en fazla gelen sorulardan birisidir. Öncelikle şunu ifade etmeliyim ki gittiğimiz hastaneye göre B12 normal aralık referans değerleri değişkenlik gösterebilir. Örneğin benim çalıştığım Fakülte hastanesinde normal aralık olarak 126.5 – 505 ng/L esas alınıyor ama genel uygulama olarak B12 değeri 200’ün altında olduğunda ve hastada yukarıdaki şikayetler mevcutsa B12 tedavisi başlanabiliyor. Genel kabul olarak, gelişmiş birçok ülkede B12 düzeylerini 500-700 aralığında tutulması önerilmektedir. Bu konuyla ilgili olarak Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ, World Health Organization (WHO)) tarafından B12 düzeyinin 200’ün altında olması düşük olarak kabul edilmekte ve 300’ün üzerinde olması tavsiye edilmektedir.

Şimdi geldik diğer bir önemli meseleye, bu husus B12 kullanım tercihiyle ilgili bir konu. Oral yani ağızdan alınan B12 yerine enjeksiyon ile alınan iğneler daha çok tercih edilmelidir çünkü zaten emilimi bozuk olan bir vitamini oral olarak almak belli durumlar dışında mantıklı bir tercih değildir. Bunun için enjeksiyon yoluyla uygulanan formdaki B12’ler kullanılmaktadır. Ancak iğne yaptırmak istemeyenler veya iğneden korkanlar için artık dil altı B12 formları da güzel ve kullanışlı bir alternatiftir. Reklam olmasın diye maalesef buradan ilaç ismi belirtemiyorum. Bunun için tek yapmanız gereken eczaneden temin etmektir. Zaten bildiğim kadarıyla dil altı B12 formlarını Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) karşılamıyor. Yani doktor yazsa da oral veya enjeksiyon ampulleri dışındaki dil altı B12 formlarını eczaneden maalesef parayla almak zorundasınız. 

Umarım yazdığım bilgiler faydalı olmuştur. Herkese bir sonraki yazımda buluşmak üzere sağlıklı günler dilerim.