Samsun'un Vezirköprü ilçesinin adı nereden geliyor? Danimarkalı tarihçi yazdı!

Samsun'un Vezirköprü ilçesi adını nereden alıyor? Neden Vezirköprü denilmiş? Vezirköprü ilçesinin Millat Öncesi döneme ait, bilinmeyen adı neydi? Danimarkalı tarihçi Prof.Dr. Tönnes Bekker Nıelsen, Vezirköprü ilçesinin bilinmeyen isimlerini ve Vezirköprü adının nereden geldiğini yazdı.

Samsun şehir merkezine 118 kilometre uzaklıkta bulunan Vezirköprü ilçesi, tarihi kültürü, semaveri ve kanyonu ile cezbederken, Vezirköprü adının nereden geldiği de zaman zaman merak konusu oluyor. Vezirköprü isminin Vezirlerden geldiği bilinsede, Köprülü ifadesi de bu ilçe ile dillendiriliyor. 

Danimarkalı tarihçi Prof.Dr. Tönnes Bekker Nıelsen, Vezirköprü ilçesinin zaman zaman merak konusu olan 'Vezirköprü' adının nereden geldiği ve bu ilçeye neden Vezirköprü isminin verildiği ile ilgili yazdığı yazıda, Vezirköprü'nün eski tarihlerde adının Neapolis olduğunu ayrıca bu yerleşim yerinin geçmişte Köprü Kedi Kalah, Ghedakara, Kedaghara, Gidaqra veya Karakede ismi ile de kayıtlara geçtiğini belirtti.

Günümüzde Vezirköprü olarak bilinen yerleşim yerinin Millat Önce, II. Deiotaros Philadelphos’un ölümünden sonra Roma İmparatorluğu'na katıldığını ve isminin  İmparator Claudius'a ithafen Neoklaudiopolis olarak değiştirildiğini yazdığı yazıda anlatan Danimarkalı tarihçi Prof.Dr. Tönnes Bekker Nıelse, Vezirköprü'nün tarihi ve Vezirköprü isminin nereden geldiği ve Vezirköprü'nün eski adları ile ilgili yazısında şu görüşlere yer verdi:

VEZİRKÖPRÜ ADI NEREDEN GELİYOR, ESKİ ADI NEYDİ?
Büyük İskender’in ölümüyle kurduğu İmparatorluk parçalanmış ve bu İmparatorluğun kalıntılarından Kuzey Anadolu’da birkaç krallık ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de, MÖ 281 tarihinde kral ünvanını alan kurucusu I. Mithridates’in (Mitridat Krallığı) adıyla da anılan Pontus Krallığı’dır. Hanedanın son hükümdarı VI. Mithradates Eupator’un iddialı fetih politikası hem kendisinin, hem de krallığının sonu olmuştur.

Mithradates’in bozguna uğrayıp ölmesi sonrasında Kuzey Anadolu’da Roma İmparatorluğu’nun yeni sınırlarını düzenleme görevi muzaffer Roma komutanı Pompeius’a verilmiş, bazı uç sınırlarda bulunan bölgeler ise yerel prensliklere teslim edilmiştir. Pontus krallığının çekirdek alanı ve kıyı bölgesinde bulunan liman şehirleri eski krallık Bithynia ile birleştirilerek Pontus ve Bithynia eyaleti oluşturulmuştur. İç Pontus bölgesine hakim olan kraliyet kaleleri yerle bir edilmiş ve yeniden iskan edilmemeleri için bu kalelere su sağlayan kaynaklar taşlarla doldurulmuştur. Daha önce bu kalelerin üstlenmiş olduğu kontrol görevi de komutan Pompeïus tarafından oluşturulmuş ve doğuda Eupatoria-Magnopolis’den batıda Pompeiopolis’e bir zincir oluşturarak uzanan ve her biri geniş bir kırsal alanın idaresinden sorumlu yeni şehirlere devredilmiştir.

Bu yeni şehirlerden bir tanesi de bugünkü Vezirköprü, o günkü adıyla Neapolis’tir. Kuruluşunu Strabon (ölümü yak. MS 20) Coğrafya adlı kitabında, “Pompeius, Phazemon köyü yakınlarındaki köy yerleşimini şehir statüsüne yükseltmiş ve adına Neapolis demiştir” şeklinde anlatır.

Şehir toprakları Phazemonitis veya Neapolitis olarak bilinmiştir. Yaklaşık 25 yıl sonra Phazemonitis Roma Eyaletinden ayrılarak bağımsız bir prenslik haline gelmiştir. Son yöneticisi II. Deiotaros Philadelphos’un MÖ 6/5 deki ölümünden sonra Neapolis tekrar Roma İmparatorluğu’na katılmıştır. Daha sonra ismi İmparator Claudius (41-54) şerefine Neoklaudiopolis olarak değişmiştir. MS 2. yüzyılda İskenderiye’li Klaudyos Batlamyus Coğrafya kitabında buradan hem Neoklaudiopolis hem de ‘Andrapa’ olarak söz eder.

 Dolayısıyla, Andrapa Pompeïus tarafından şehir statüsüne yükseltilmiş olan yerleşimin orijinal adı olmalıdır. Zaman içerisinde bu ad tamamen Neoklaudiopolis’in yerine geçmiş ve Andrapa hem şehir adı olarak, hem de piskoposluk merkezi adı olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Daha sonraları Türkçe konuşan fatihler buraya ‘Köprü’ ismini vermişlerdir. Ünlü gezgin Evliya Çelebi (1611-1682) 1648 yılında Köprü’yü ziyaret etmiş ve bu yerleşimi altı bin ev, onbir han, kırksekiz okul ve bin dükkana sahip oldukça geniş ve zengin bir yerleşim olarak anlatmıştır. Ancak Evliya Çelebi’nin her söylediğine itibar etmemek gerektiği de göz ardı edilmemelidir. Ayrıca Köprü Kedi Kalah, Ghedakara, Kedaghara, Gidaqra veya Karakede olarak da kayıtlara geçmiştir.

Bu şehirden yetişmiş ve arka arkaya vezir olarak görev yapmış olan en ünlü evlatları aile isimlerini doğum yerleri olan Köprü’den türeterek Köprülü adını almışlardır. Daha sonra onların şerefine yerleşim Vezirköprü adını almıştır. Yerleşim günümüzde de halen bu isimle bilinmektedir.