Samsun'da Ata Yolunda yapılan tarihi yanlışlar ve bilgiler!

Samsun Kent Haber köşe yazarı mimar ve şehir plancısı Embiya Sancak, Mustafa Kemal Atatürk'ün Samsun'a gelişinde Havza'ya gittiği güzergahın Atayolu olarak adlandırıldığını, ancak bu ismin daha sonra Kurtuluş Yolu olarak değiştirildiğini yazdığı köşe yazısında, Samsun kent içinde bulunan Atayolu levhalarının da yanlış noktalarda olduğunu açıkladı.

Samsun'da Ata Yolunda yapılan tarihi yanlışlar ve bilgiler!

ATAYOLU İSMİ KİME BATMIŞTI?
12 Haziran günümüzden 106 yıl önce Mirliva Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Havza'dan, Amasya'ya intikalinin yıl dönümü. Millî Mücadele yolunun ilk adımı, Mustafa Kemal Paşa'nın, 15 Mayıs 1919'da İstanbul Karaköy rıhtımından, Bandırma Vapuruna varmak üzere bota bindiği adımdır.     

Anadolu’ya ilk adımı ise 19 Mayıs 1919 günü saat 08.00'lerde Bandırma Vapuru'ndan Kayıkçı İsmail'in mavnası ile, Samsun Tütün İskelesinden gelerek oradan Samsun Sahil Caddesinde toprağa bastığı yerdir. 

Bu  konuda 19 Mayıs 2019'da düzenlenen 100.Yıl panelinde sunduğum, 'İstanbul'dan Amasya’ya Millî Mücadele Mekanları-Atayolu' isimli bildirimden yararlanılarak, bu makale yazılmıştır.

Galata Rıhtımından Samsun Tütün İskelesine
Kurtuluş ve kuruluş için, Milli Mücadele başlatılmasının düşünce safhası, 13 Kasım 1918-16 Mayıs 1919 tarihleri arasında, İstanbul’da gelişerek yazılı metin olmasa bile, Mustafa Kemal Paşanın zihninde karar haline dönüşmüştür. Milli Mukavemete Anadolu’yu hazırlamak safhası ise; 16 Mayıs 1919 İstanbul’dan başlar ve 27 Aralık 1919 da Ankara’da yeni bir safhaya ulaşır.

İstanbul Galata Rıhtımı ile Samsun Tütün İskelesi arasındaki 430 deniz mili yakın kıyı rotası, Milli Mücadele Deniz Yoludur. Bu yolun iki liman şehri olan  İnegöl ve Sinop kent mekanları, Milli Mücadele mekanlarına dahildir. İstanbul safhası araştırmalarında edinilen bilgiler, zamanının İstanbul haritasına işlenmiştir:   

 
Samsun safhası için elde edinilen bilgiler, uydu haritasına işlenerek okuyucuya sunuluyor.
  
Bu yer ise; maalesef bütün yazı ve ısrarlarıma rağmen Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan abartılı imar planı değişikliği ile, rantı yükseltilen parselin, bir hastaneye satılan ve şu anda inşaatı devem eden yerdir.

Samsun’da Ata yolunun, anı yolu olarak düzenlenmesi talebi, 1954 yılında Samsunlu yazar Fazıl Atabek tarafından hükümete yapılmıştır. Bu talebe söz verilmesine rağmen, değerli yazarımız ve Samsun halkı kandırılmıştır. Bir gün yönetenler anıların kıymetini anlar ve bu milli anıya uygun proje ve uygulama yaparlar, iyimserliğimle konu Samsun Büyükşehir Belediyesine aktarılmasına rağmen, kasıt varmış gibi bir tavırla son gerçek yer de yapılaştırıldı!

 
Gerçi, gider ayak Yusuf Ziya Yılmaz belediyesi bu alanların tümünde kültürel ve rekreaktif alan kullanımı için, peyzaj projesi hazırlatmıştı. Bu proje eksik olmasına rağmen, Fazıla Atabek’in ilk kez talep ettiği öneriye uygundu. Bu proje gerçek yerinden bir miktar kaysa da, yine uygulanabilir. Şimdiki Samsun Büyükşehir Belediyesi bu kenti bilenlerle çalışır mı, çalışmaz mı onu kestiremiyorum!

Yıl 2010... Samsun Valisi, hemşerim sayın Hüseyin Aksoy... 
Samsun Fotoğraf Sanatı Derneği, Samsun Offroad Derneği, Samsun Atatürkçü Düşünce Derneği, Samsun Dağcılık Derneği gibi dernekler, benim danışmanlığımda Mustafa Kemal Atatürk ve Milli Mücadele arkadaşlarının Samsun-Havza Yolculuğunu, gerçek coğrafi konumunda tatbik etmek için anı ve saygı yürüyüşünü 25 Mayıs 2010 günü yaptı. Bu etkinlik devlet-millet kaynaşarak yapılmıştı.

Samsun Valiliği yönüyle her şey mükemmeldi. Ancak her doğru ve iyi işin birkaç şeytanı olur. Bu defa Samsun Büyükşehir Belediyesi, ahbap – çavuş ilişkisi yöntemi ile Mustafa Kemal ve Milli Mücadele arkadaşlarının Havza ve Amasya yolunu gerçeğinden kaydırmaya teşebbüs etti. Görünen iki nedeni oldu!

a-Bir araştırmacının kitaplarının bastırılması kıyakçılığı

b-Havza-Suluova arasındaki Çeltik boğazındaki Sekizgöz Değirmeni sahiplerinin talebi.

Öyle bir masal uyduruldu ki, Millî Mücadelenin üç kahramanı olan Mirliva Mustafa Kemal, Rauf Orbay ile Ali Fuat Çebesoy’un, Sekizgöz Değirmeninin çarkları arasında saklandıkları yazıldı.

Bu uydurma hikaye tam olarak doğru değildi. Çektik Boğazındaki Sekizgöz Değirmeni, Milli Mücadelenin Havza -Amasya yolu üzerinde değildi!

İkincisi ise Mustafa Kemal Paşa ve heyeti 12 Haziran sabahı Havza'dan  ayrılmıştı. Üçüncüsü ise; Ankara’dan gizli ve köylü kıyafeti ile hareket eden   Rauf Orbay ile Ali Fuat Çebesoy, Havza yerine Çeltik Boğazında Beşgöz Değirmene gelmişlerdi. Buradan Amasya’ya geçerek, meşhur Amasya Tamimini imzalamışlardır. Bu Ata Yolunda anlatılan hikâyelerin ve güzergahın bir kısmı, tarihi gerçeklere ve belgelere uymuyordu!

Tüm yanlışlar; Samsun’da basın camiasının çok iyi tanıdığı benim de ekip arkadaşım olan rahmetli gazeteci Osman Kara'nın Çeltik Boğazındaki yanlışların mahallinde izah ederek düzeltilmesini sağlamıştır. Ancak, aynı uyarıyı yazılı ve sözlü olarak Samsun Büyükşehir Belediyesine yapmasına rağmen Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Samsun Mantika Palas'dan 25 Mayıs 1919 günü sabahında çıktığında, takip ettikleri gerçek güzergah ile ilgili levhalar halen daha düzeltilmemiştir. 

Samsun Büyükşehir Belediyesi şimdi düzeltme zamanıdır!

a-Bu makalemde hedef kurum Samsun Büyük Şehir Belediye Başkanlığıdır.
Bu defa yanlışları düzeltme konusunda daha iyimserim.

b-Zamanında, Osmanlı Padişahının Yaveri, Üçüncü Ordunun Özel Yetkili Müfettişi Mirliva Mustafa Kemal Paşa'nın Kadıköy'de Rum çetelerinden korkarak, yolunu değiştirdiği masalı Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından düzeltilmelidir!

c-Atayolu (Kurutuluş Yolu) levhaları doğru yeri olan Mantika Otel, Mecidiye- Subaşı, Bağdat Yolu, Kışla Yolu olarak yeniden dikilmelidir. 

d-Atayolu tanımı Samsun Büyükşehir Belediyesi meclisinde ve idaresinde (2015-2016 yılları olabilir ) kime ve neden battı da Kurtuluş Yolu olarak değiştirildi?