Samsun Kalesi'nin Saathane Meydanı bölümü ve kale kapısı!

Samsun Kent Haber köşe yazarı mimar ve şehir plancısı Embiya Sancak, tarihi Samsun Kalesi'nin başına gelenleri anlattığı yazı dizisinde, Saathane Meydanında yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkan kale kalıntılarına dikkat çekerek, Samsun Kalesi'ne ait tarihi kalıntıların üzerinin kapatılması olayını anlattı. 

Samsun Kalesi ile ilgili yazı dizisine devam eden mimar Embiya Sancak, konuyla ilgili yeni köşe yazısında, Samsun Kalesi'nin giriş kapısının nerede olduğunu yazdı. 

SAMSUN KALESİNİN SAATHANE MEYDANI BÖLÜMÜ-IX

Samsun Kalesi'nin Başına Gelenler isimli sekiz makalemde, görselli ve belgeler eşliğinde konuyu sayın okurlara aktardığımı düşünüyorum.

Samsun Kent Turizminde başarı; 'Kültürel varlıklar, turist-müşteri için çekici değerlerdir' gerçeğini bilebilmekte yatar.

Ülkemde meslek hayatım; turizm planları yapan, rapor hazırlayan bir meslek mensubu olarak geçti. Samsunlu samimi, sade vatandaşlarımdan sıkça duyduğum söz hep, 'Samsun'da tarihi eser yok ki' olmuştur! Ama bazıları özellikle, menfaatlerine dokununca, 'ne eseri bunlar, taş taş' diye ahkam keserler...

Elbette günümüzde ülkelerdeki en çok ziyaretçisi olan eserler 'Taştır' ve elbette taş olacaktır. Çünkü doğanın sert şartlarına dayanabilen malzeme taştır...

Doğrudur; Samsun kent içinde çok popüler olmuş tarihi eser yok. Nasıl olsun ki! Anlattım! Lütfen sekiz makalemi topluca okuyunuz. 

Yıl 2014 Samsun Büyükşehir Belediye Başkanı, kendisinin de doğduğu doğum evinin 2008 yılında yıkılmasına izin vermesinin bir hata olduğunu geç de olsa anlayınca ve de yakın çevresinde bulunan Samsun tarihini bilen değerli danışmanlarının önerisi ile, bu konuda tarihçi yazar Baki Sarısakal’a müteşekkir olmak gerekir, Samsun Kalesini mümkün mertebe etkili ve görünür hale getirmek için çalışma yapılacağını duyurur. 

Samsun Saathane Meydanı Projesini tasarlattırır. Düşünemediği bir eksiklik vardı. Bu bölgede arazi değerleri yüksek olan ticaret bölgesinin mülk sahiplerinin mağduriyeti.

Başkan ve ekibi çok kötü bir yöntem seçmişti. Meydan arazisi imar yasasının 18. Madddesi uygulanarak yüzde 45'i bedelsiz alınarak, geri kalan yüzde 55'i de  tüm malikler hisseli hale getirilip, bir adada toplamak suretiyle hisseli  vatandaşların anlaşamayıp, mülklerini elden çıkarmalarına dayanan oldukça vahşi bir yöntem düşünüldü. Elbette bu hata yargıdan döndü.

Yapılması gereken Samsun Kalesi'nin ana unsurlarının burada olduğu gerçeğinden yararlanmaktı. Bunun için önce kale duvarının varlığı ve yeri tam olarak belgelenip, kamulaştırma dahil olmak üzere kısmen yapılaşmalı Samsun kültür-tarih-ticaret merkezini, tek elden kamu tarafından inşa edip, anlaşmalara göre hak sahiplerine yeni mülkleri vermek şeklinde olmalıydı!

Başkanın güzel ve Samsun için faydalı hedefi, turizm-kültür projesi nitelikli merkezi devlet bütçesi yatırım kapsamına alınmalıydı. 1960 imar planıyla devlet olarak, imar hakkı verilen taşınmazların, değeri ödenmeden ideal, adil sonuç alınamazdı.

Sayın başkan eksik olsa da, Saathane Meydan projesi uygulamasını 2015 yılında başlattı. Meydan inşaatı için çalışan kanal makinesi, Samsun Kalesi'nin bir parçasına Şifa Hamamı önünde rastlayınca, bu alanda arkeolojik kazı çalışmaları başlatıldı. Arkeolojik kazı çalışması Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun Müzesi, Samsun Kültür Varlıkları Koruma Müdürlüğü işbirliği ile yapıldı.

Ben de Samsun Mimarlar Odası'nın görevlendirmesi ile sahada mesleki gözlemcilik yaptım. Kazı iki sene sürdü. Neler bulundu. Bir bakalım!

 
+1.20 metre konumda ( meydan kotu 5.20 metredir) sikke bulundu.

 
+1.20 metre kotu altında kanal şebekesi bulundu

 
Samsun Kalesi Kapısı ile Şifa Hamamı arasında kale duvarının bir kısmı bulundu.

 
7 Ekim 2015 tarihli fotoğrafta görülenler hakkında fotoğraf üzerinde bilgi verilmiştir.

 
Alttaki fotoğrafta görülenler madde madde açıklanabilir:

 
Üstte verilen dronla alınan fotoğrafta!

13-Şifa Hamamı: Aslına uygun restore edildi. Hizmete açıldı.

11- Yapı Kültürü Katmanları: +1.2o m kotundan +5.20 m kotuna kadarki yükseltide, 1192 - 1890 tarihsel sürecinde oluşmuş yapı kültürü katmanlarıdır.  Samsun’u tanıtmak için çok önemli sergileme imkanı verecekti. Buranın üzeri tüm dünyada ve özellikle ülkemizde de tatbik edilen  damperli cam muhafazalı teşhir uygulaması yapılması gereken yerdi. Teşhir edilmesi gereken Şifa Hamamı çevresinde, kil boru ile oluşturulmuş olan pis su ve temiz su şebekesidir: 
Osmanlı'nın bu konuda medeniyetini gösterir. Zaten Koruma Kurulundan ilgili meslek uzmanları sahaya gelerek bu projenin tatbik edileceğini ifade etmelerine rağmen, belediye seçimlerinden (2019) sonra bir el geldi hepsini kaldırdı, gizledi!

7- Kale Duvarı Parçası: Kale Kapısına doğru yönlenmiş olup, 1886 haritasında gösterilmiştir. Ancak ne amaçla yapıldığı belirlenememiştir.  

9- Hamam: Şifa Hamamı ile çağdaş olan diğer hamam buradadır. 1886 haritasında gösterilmiştir. 1869 yangınında tahrip olmuştur. Yangın sonrası çizilen imar planı ve 1886 imar uygulamasına göre, buradan Buğday Pazarı Caddesi açıldığı için hamam yok edilmiştir. 

8- Yağmursuyu Kolektörü: Bu şebeke 1994 yılındaki belediye yönetiminin yanlışıdır.

12- Yangın Sonrası Dükkanları: 1869 Yangınından sonra Payitaht ( Osmanlı Padişahlığı ve Hükûmeti ) tarafından Samsun’da 280 adet dükkân yapılmıştır. Dükkanların yapım tarihi 1886-1890 yıllarıdır. Bu dükkanlar, Samsun Büyükşehir Belediyesi'nin, Büyük Saathane Meydanı oluşturulması projesi uygulaması için etaplar halinde yıkılmıştır.

5- Osmanlı Taş Yağmursuyu ve Dere Islah Kemeri: Kale surları dışında günümüzde Subaşı'ndan gelen dere olarak bilinen aslında Samsun Kalesi yapılırken mevcut olup, adı Doymazdere olan derenin denize deşarj yapısıdır. Fotoğrafı üste ve altta verilmiştir.

3- 4-2:Samsun Kalesine Giriş Kapısı Yeri: Şekli 1886 haritasında çizilmiştir. Bu yazının kaleme alınmasına neden olan şu anda devam eden kazı çalışması hem yolda ve hem de mülkiyetlerde eksiksiz ve dikkatlice yapılırsa Samsun Kalesi kapısı ortaya çıkacaktır.