Samsun'da yaya haklarını korumayan belediyelere dava açın!

Samsun Kent Haber köşe yazarı mimar ve şehir plancısı Embiya Sancak, Samsun'da yaya geçitleri ve kaldırımlara park edilen araçlarla ilgili yazdığı köşe yazısında yaya haklarını korumayan belediyelere 'Dava Açın' çağrısı yaptı.

Samsun'da kaldırım ve yaya geçitlerinin araçlarla işgal edilmesi ile ilgili Samsun Kent Haber'in yayımladığı haber sonrası mimar Embiya Sancak, yaya haklarını kaleme alarak, yaya haklarını korumayan belediyelere yönelik yürütülecek hukuki süreçlere ilişkin bilgiler verdi.

Sevgili okurlarım! Kent hayatında yayanın hakları ve bu hakların kullanılmasını engelleyen belediyelere karşı, hukuk yoluyla mücadele edilebilmesi için Samsun Kent Haber'in kamu yayıncılığı göreviyle organize olalım.

Ben uzun yıllar yaya hakları yurttaş hareketinde aktif oldum. Bu konuda hukukçu akademisyenlerle birlikte, hukuk yoluyla mücadelenin yöntemlerini belirledik.

Burada tekrar mücadeleyi başlatıyorum! Önce Yaya Hakları Yurttaş Hareketinin benimsediği, Evrensel Yaya Hakları Bildirgesinden bazı hükümleri hatırlatarak okuyucuyu bilgilendirmek uygun olacaktır.

1. Yayanın; fiziksel ve ruhsal sağlığını korumaya uygun koşullar sunan kamu alanlarının nimetlerinden özgürce yararlanma ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı vardır. 

2. Yayanın; motorlu taşıt değil, insan ihtiyaçlarına göre şekillenmiş kent merkezlerinde yaşama hakkı vardır. 

3. Çocuklar, yaşlılar ve engellilerin kendi zafiyetlerini şekillendirmeyen ve kolay sosyal ilişkiye izin veren kentsel düzenlemelere sahip olmaya hakları vardır. 

4. Engellilerin bağımsız hareketliliklerini sağlayacak ulaşım sistemlerine, kamusal düzenlemelere, uyarı, işaretleme sistemlerine ve taşıt araçlarına sahip olmaya hakları vardır. 

5. Yayanın, izole yaya bölgelerine değil kentin düzeniyle uyumlu, ulaşılabilir, kısa ve makul bağlantıları olan yaya alanlarına sahip olmaya hakkı vardır. 

6. Yayanın özel olarak; Motorlu taşıtların bilimsel olarak tolere edilebilir kimyasal ve ses yayma standartlarına uygunluğunun sağlanmasına, 

• Toplu taşım sisteminin tümünün hava ve ses kirliliği kaynağı olmamasına, 

• Kentsel alanlarında ağaç dikimiyle yeşil akciğerler oluşturulmasına, 

• Yaya ve bisiklet trafiğini korumak üzere yol sistemlerinin uyarlanmasına ve hız sınırlamaları yapılmasına, 

• Motorlu taşıtların uygunsuz ve tehlikeli kullanımını teşvik edici reklamların engellenmesine, 

• Görme ve duyma özürlülerin ihtiyaçlarını da dikkate alan etkili bir işaretleme sistemine, 

• Yaya ve motorlu araç trafiğinin kolay geçiş ve durma özgürlüğünü sağlayacak ölçütler belirlenmesine, 

• Risk yaratanların sonuçlardan sorumlu olacağı bir risk yükümlülüğü sisteminin kurulmasına, 

• Sürücü eğitim sisteminin yayaları ve yavaş kullanıcıları gözetecek şekilde tasarlanmasına hakkı vardır. 

7. Yayanın tam ve engelsiz hareketini sağlayacak bütüncül bir taşıma sistemine, özellikle de; Ekolojik kapsamlı ve iyi donanımlı toplu taşım sistemine, 

• Kentsel alanlarda bisiklet kullanımına ait donanımların sağlanmasına, 

• Otoparkların yaya hareketlerini engellemeyecek ve yayaların mimarı olarak özelleşmiş alanlardan alacağı keyfi etkilemeyecek şekilde konumlanmasına hakkı vardır. 

8. Her üye ülke, yaya haklarıyla ve alternatif ve ekolojik taşım biçimleri ile ilgili kapsamlı bilgiyi uygun kanallardan yaymalı ve çocuklara, öğrenime başladıkları andan başlayarak iletmelidir.  Biz yayalar, bazen toplu taşıma yolcusuyuz, bazen otomobil...  

Ama, bu araçların dışındayken yaya olarak hareket etmek zorundayız. Ulaşım araçları arasındaki mesafede, başlı başına bir ulaşım biçimi olarak, ya da gezinti amaçlı olarak yürüyen kocaman bir kitleyiz. Bütün yerleşim merkezlerinde, örgün ve yaygın yaya kaldırımı ağının bulunması, en temel yaya hakkıdır. Bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımlarının yapımı zorunludur.  Araçlar, yaya kaldırımına park edemez. Kaldırımlar üzerindeki bütün fiziki ve toplumsal engeller, serbest yürüyüşü aksatmayacak biçimde düzenlenir. Yayaların egzoz gazlarıyla zehirlenmemesi, gürültüyle rahatsız olmaması, üzerlerine çamur, toz vb. sıçratılmaması için önlemler alınır. 

Yaya olmak, insanlar arası etkileşimi artırıp kentsel kültüre katkıda bulunduğu için, desteklenir ve özendirilir. Yayalar, yerel yönetimlerle birlikte, yayalık haklarını savunabilecek, şikayetlerini iletecek bir örgütlenme geliştirir. Trafikle ilgili kararlar ve polisler, yayaların haklarını da gözetir ve korurlar. Yaya altyapısının, gece-gündüz bakımlı, temiz ve aydınlık tutulmasını, onarılmasını, bitki ve ağaçlarla görsel çekiciliğinin sağlanmasını, yayaların katkılarıyla, yerel yönetimler yapar. 

Ve yayalar, 
Kaldırımlar, yaya bölgeleri, yaya yolları, yaya geçitleriyle ilgili kararların alınmasına katılmak hakkına sahiptir. Biz yayalar, kent nüfusunun büyük çoğunluğunu meydana getiren ve toplumun her kesiminden gelen bir kitleyiz. Bebekler, çocuklar, çocuklular, hamileler, yaşlılar dahil, her yaştan insandan, çeşitli sakatlıkları olanlardan, herhangi bir biçimde yük taşıyanlardan oluşan bir topluluğuz.

İnsana ve Çevreye Dost Ulaşım İçin Belediyeni Uyar, Mücadeleni Başlat
Yayalık, diğer insanlara ve çevreye hiçbir zarar vermeyen, insanın kendi sağlığına da katkıda bulunan bir ulaşım biçimidir. İnsanın kendi enerjisi dışında kaynak tüketmediği için havayı kirletmemesi, park ederek alan işgal etmemesi ve diğer yayalara zarar verme riskinin sıfır olması, çevresine dost bu ulaşım biçiminin ayırt edici nitelikleridir. Ayrıca toplumsal ilişkiyi de kolaylaştırma ve sıklaştırma olanakları sunmaktadır. Bu esnek ve insancıl ulaşımı seçen bizler, ne yazık ki, kentlerde korumasız durumdayız ve son yıllarda, giderek daha fazla zarara uğratılmakta, köşeye kıstırılmaktayız. 

Belediyeni Uyar! Yürüyemiyoruz, Süzülüyoruz
Motorlu araç sayısının her gün hızla artması ve bu artışla oranlı gelişmeyen altyapı, bir yandan motorlu araç trafiğini kilitlenme noktasına getirirken, diğer yandan, yaya haklarına tecavüzü olağanüstü ve dayanılmaz boyutlara ulaştırdı. Yayaların, motorlu araçlar karşısında yalnız, gasp edilmiş hakları bakımından savunmasız bırakılmaları, çok büyük bir haksızlıktır.

Bu sorunun yaratılmasında hiçbir sorumluluğumuz olmadığı halde, ortaya çıkan durumdan ötürü anında ve fiilen cezalandırılıyoruz, haklarımız kısıtlanıyor. Kentlerin yaya kaldırımlarında, özellikle kent merkezlerinde ve akşamları mahalle içlerinde artık yürüyemiyor, araçların ve engellerin arasından adeta süzülüyoruz. 

Belediyene Çözümsüzlk Sarmalı İçinde Olduğunu hatırlat
Trafik kördüğümüne getirilen çözümler, hep motorlu araç trafiğini rahatlatmaya yönelik oldu. Oysa bu çözümlerin hepsi, sorunu ortadan kaldıracağına daha da ölümsüzleştiriyor. Yapılması gereken, motorlu araç yerine alternatif ulaşım sistemlerini ele alan ve yayaları gözeten önerilerin kamuoyunda tartışılması ve gerçekleştirilmesidir.

Biz yayalar,
Bu eşitsiz ve haksız durumu neredeyse kanıksadık; yayalık haklarımızı talep etmeyi ve korumayı unuttuk. Yaya Hakları Bildirgesi’ni, Yayalık haklarımızı hatırlamak, hatırlatmak, gündeme getirmek, savunmayı kolaylaştırmak ve genişletmek amacıyla, yurttaşların bu konudaki inisiyatiflerinin gelişimine katkıda bulunmak üzere hazırladık. Daha adil ve eşitlikçi bir yapıda, kentsel ekolojiye olumlu katkılarımızla, yayalar olarak haklarımızı elde edeceğimize inanıyoruz. 

Bu Bildirge ile, yaya haklarının tanımlanması, sahiplenilmesi, fiilen tanınması ve uygulanması için somut bir çerçeve ilan edilmektedir. Belediyene ihtar eyleki, yaya kaldırımları yayalarındır...

Bu nedenle; 
• Bütün yerleşim merkezlerinde, örgün ve yaygın yaya kaldırımı ağının bulunması, en temel yaya hakkıdır.

• Bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımlarının yapımı zorunludur.                    
• Araçlar, yaya kaldırımına park edemez.
                             
• Kaldırımlar üzerindeki bütün fiziki ve toplumsal engeller, serbest yürüyüşü aksatmayacak biçimde düzenlenir.
                                
• Yayaların egzoz gazlarıyla zehirlenmemesi, gürültüyle rahatsız olmaması, üzerlerine çamur, toz ve benzerlerinin sıçratılmaması için önlemler alınır. 

Bu konuda Samsun ilinde en fazla hatalı ve sabıkalı belediye İlkadım Belediyesidir. Bu belediye cadde ve sokakları işgaliye ismi altında (sahtekarlık) iş yerlerine kiralama hukuksuzluğunu ve yanlışlığını yaptı. Devam ediyor...

Kent Merkezi Yaya Bölgelerindir 

Bu nedenle; 

• Toplu taşım dışındaki araçlar, merkeze girmekten özenle kaçınır.

• Yaya bölgeleri, giderek bütün merkezi kapsayacak biçimde genişletilir.                   
• Yaya bölgeleri, her türlü motorlu araçtan, kesinlikle arındırılır.                        
• Yayalar, bu bölgeleri, kentsel etkileşim, kültürel etkinlik ve alış-veriş için özgür bir biçimde kullanırlar. 

Yaya Geçitlerinde Üstünlük Mutlak Olarak Yayalarınındır 

Bu nedenle; 
• Yayaların gereksindiği kadar sık, yaya geçidi sağlanır.

• Yaya geçitleri işaretlenir ve buraları, hiçbir biçimde, araçlar tarafından işgal edilemez. Yayalar için yeşil ışık süresi, gerekli yürüme süresine göre ayarlanır. • Zemin katı yayalarındır. Genel kural olarak, yayalar, üst ve alt geçitlere zorlanamaz. 

Herkesin, istediği yere yaya yollarından gitme hakkı vardır

Bu nedenle:

• Kentlerde, motorlu trafik altyapısından tamamen ayrı, sırf yayalar için, özel yollar yapılır.

• Her çocuğun, okula, yaya yolundan güvenlik içinde gitmesi sağlanır.

• Kent yönetimi, yaya yolunu hizmet ve tesislerle donatır.

• Yaya yoluna paralel, bisiklet yolları yapılır.                                    
• Yaya ve bisikletli ulaşımı, kitle haberleşmesi ile ve diğer özendiricilerle desteklenir. 

Kent Yaşamının  Gerçek Sahipleri Yayalardır 

Bu nedenle:
                                               
• Yayalık, insanlar arası etkileşimi artırıp kentsel kültüre katkıda bulunduğu için, desteklenir ve özendirilir.
 
• Yayalar, yerel yönetimlerle birlikte, yayalık haklarını savunabilecek, şikayetlerini iletecek bir örgütlenme geliştirir.

• Trafikle ilgili kararlar ve polisler, yayaların haklarını da gözetir ve korurlar.

• Yaya altyapısının, gece-gündüz bakımını, temiz ve aydınlık tutulmasını, onarılmasını, bitki ve ağaçlarla görsel çekiciliğinin sağlanmasını, yayaların katkılarıyla, yerel yönetimler yapar. 

Ve yayalar,
                                              
• Kaldırımlar, yaya bölgeleri, yaya yolları, yaya geçitleriyle ilgili kararların alınmasına katılmak hakkına sahiptir. 

Samsun Büyükşehir ve İlçe Belediye Başkanlıklarına:
Belediyenizde Yaya Hakları Birimi Kurunuz. Muhtarlar bu birimin doğal üyesi olsun, ayrıca bu birimde danışmalık yapmak üzere Samsun Akademik Odalar Birliğini aktif görevlendirme için yasal statü oluşturunuz.

Yaya Hakları için Yurttaş Lobisi
Yayalığın Tanımı ve Kapsamı 

Madde 1- Yayalık. Yürüyebilen her insanın doğal ve ortak niteliğidir. 

Madde 2- Yürüyemediği için tekerlekli sandalye gibi araçlar kullanmak zorunda olan Özürlüler de yaya sayılır. 

Madde 3- Bisiklete binmek de, yürümek gibi, insanın kendi fiziki gücüne dayandığı için tekerlekli yayalıktır. 

Madde 4- Bütün yerleşim alanlarında, motorlu taşıtlar tarafından taciz edilmeden, herhangi bir fiziki ve sosyal engel ile karşılaşmadan, yaya olarak bir yerden bir yere ulaşmak gezmek, dolaşmak, yaya haklarının temelini oluşturur. 

Madde 5- Yayalığın kabul edilebilir tek engeli, mesafedir. 

Madde 6- Yayalık kimseye zarar vermeyen, çevreyi kirletmeyen, kaynak tüketmeyen, sosyal ilişkileri geliştiren ve insanın kendi sağlığına yararlı bir ulaşım biçimi olduğundan kent yaşamında göz ardı edilemeyecek bir gereklilik sayılır. 

Yaya Kaldırımları ile ilgili Haklar 

Madde 7- Bütün yerleşim alanlarında yaya kaldırımı ağanın bulunması, en temel yaya hakkıdır. 

Madde 8- Motorlu taşıt trafiğine açık ken içi yollarda yaya kaldırımı yapılması zorunludur. 

Madde 9- Yaya kaldırımları sadece yayalara aittir; motorlu taşıt park teri olarak kullanılamaz; Satış ve teşhir için işgal edilemez. 

Madde 10- Yaya kaldırımları, yaya trafiği için yeterli genişlikte ve fiziki durumu ne olursa olsun her yayanın iniş çıkışını zorlaştırmayacak yükseklikte yapılır. 

Madde 11- Yaya kaldırımlarında, özürlüler için gerekli fiziki düzenlemeler de yapılır. 

Madde 12- Yaya kaldırımları üzerindeki kamu hizmetleri ile ilgili donatılar, yaya trafiğini aksatmayacak şekilde düzenlenir. 

Madde 13- Hiç kimse, yaya kaldırımları üzerinde yaya trafiğini aksatacak ve yayaları tehlikeye maruz bırakacak herhangi bir fiziki durum oluşturamaz. 
Yaya Geçitleri ile ilgili Haklar 

Madde 14- Motorlu taşıt trfiğine açık kent içi yollar üzerinde, yayaların ihtiyacını karşılayacak kadar yaya geçidi yapılır. 

Madde 15- Genel kural olarak, yayalar hemzemin geçitleri kullanırlar; üst geçitleri tırmanmaya, alt geçitlere inmeye zorlanamazlar. 

Madde 16- Yaya geçitleri işaretlenir; ışıklı ve gerektiğinde sesli sinyalizasyon sistemi ile donatılır. 

Madde 17- Yaya geçitlerinde yayalar için yeşil ışık süresi, yürüyüşü en yavaş olan yayanın geçiş süresine göre ayarlanır. 

Madde 18- Motorlu taşıtlar yaya geçitlerinde kesinlikle park edemezler. 
Yollar, yaya yolları,meydanlar  kamuya ait olan bir "yol alanı"dır. Yollar, tıpkı çocuk bahçesi ve otoparklar gibi, İmar Kanunu uyarınca kentin o kısmında oturan tüm mülk sahiplerinden kesilen arsa paylarıyla (düzenleme ortaklık payı) oluşturulur. Yine İmar Kanunu‘na göre düzenleme ortaklık payı ile oluşturulmuş alanlar başka amaçlar için kullanılamaz. , düzenleme ortaklık payı ile oluşturulmuş olan bu alanı ticari kullanımlara tahsis edilemez

İmar planında kamuya ait "yol" kullanımında olan alanlarda "kafe, satış birimi, internet kafe ve büfe, vb. işlevli "ticari kullanımları"ile bu alanların işgal edilmesi imar planına aykırı uygumalardır .

Şimdilik  mücadele için gerekli olan bilgi için makale uzun oldu. Devamında hukukçu akademiysen arkadaşımla çalışma yaparak, somut hamleler sizlere önerilecektir.

Hoşçakalın.